Tokat Yöresi Söz Nişan Düğün Adetleri
Tokat Yöresi Söz Nişan Düğün Adetleri
Tokat Yöresinde genellikle eski evlenme ve düğün adetleri her yönüyle nesilden nesle intikal edecek asalet ve güzelliğini muhafaza etmektedir.Şehir ve kasabalarda askerlik yapma evlenmenin ilk şartı olarak görülmektedir. Öte yandan iş-güç sahibi olmuş bir genç evlenme isteğini çeşitli yollarla babasına hissettirir.
Evlenme çağına gelen erkek; evlenme arzusunu kız kardeşi, annesi veya başka bir yakını aracılığıyla babasına iletir. Eğer varsa erkeğin sevdiği kızın evine, kız istemeye gidilir.Yoksa erkek tarafının komşu ve akrabaları kız aramaya başlarlar ve uygun aday bulunduğunda görücülüğe giderler. Kız istemeye giderken erkeğin diğer akrabaları da bu grupta bulunur .Görücülükte her ki taraf birbirinin özelliklerini araştırırlar. Erkek tarafı kızı yakıdan tanımaya çalışır. Kız beğenilirse kesin istenmeye gidilir. Erkek tarafı anne ve yakın akrabaları bir akşam kız evine giderek kısa bir sohbetten sonra kız ailesine “Allah’ın emri Peygamber’in kavli ile kızınızı oğlumuza istiyoruz” diyerek konuya girer. Kız ailesi de “Allah yazdıysa olur” cevabını vererek oğlan tarafı hakkında gerekli araştırmaları yapar. Uygun bulunursa oğlan tarafının ikinci ziyaretinin beklendiği oğlan tarafına sezdirilir. Erkek tarafının ikinci ziyaretinde kız tarafı “Ne yapalım Allah yazmış, kader böyle istemiş” diyerek olumlu sonuç bildirirler.
Söz Kesme:
Tokat Yöresinde Söz geleneğinde Oğlan tarafı söz kesmek, kahve içmek için bir gece tayinini kız babasından isterler. Tespit edilen gece oğlan tarafından baba, yakın akraba, komşuları, muhitin ileri gelen büyüğü ve imam ile birlikte kız evine gidilir.Orada kız evinin ileri gelenleri misafirleri güler yüzle karşılar, yine hal, hatır, sohbet edildikten sonra imam veya bir büyük “Bu gece yapılan sebeb-i ziyâretimiz” diyerek söze başlar ve konuyu anlatır, buna cevaben kız babası “Allah böyle yazdıysa ne yapalım” der ve bütün topluluk “Allah her ikisini de mesut etsin, çoluk-çocuğa kavuştursun” duasına “Amin” diyerek merasim biter, hazırlanan şerbet içilir.Bu gecede karşılıklı istekler (Başlık parası) ve diğer konular ailelerin varlıklarına göre konuşulur. Bu toplantıda ayriyeten nişan takma ve şerbet içme günü tespit edilir.
Nişan:
Tokat Yöresi Nişan günü için taraflar nişan şerbetine davetiye çıkarırlar. Oğlan tarafı şeker, şerbet, kahve gibi lüzûmlu malzemeyi kız tarafına hediyeleriyle birlikte gönderir. Şerbet içiminde damat adayı bulunmaz.Şerbet içme töreninden sonra “gözünaydın” ziyaretleri başlar. Sonra da erkek ve gelin adayı tarafı parmak ölçülerine göre nişan yüzüklerini yaptırırlar.Kız tarafı erkeğin, erkek tarafı da kızın yüzüklerine adlarını yazdırarak alırlar. Önce nişan yüzüğü, hediyelerle kız evine gidilir.Burada kız nişan elbiseleriyle kayınvalidesinin elini öper, bu arada erkeğin ismi yazılı yüzük kızın parmağına takılır. Diğer ziyaret eşyaları da takıldıktan sonra, kız merasimde bulunan büyüklerin ellerinden öper.Diğer taraftan kız evi tarafından gönderilen yüzük de oğlan evinden nişanlanan erkeğe takılır.Nişan işlemi bittikten sonra resmi nikah muamelelerine başlanır
Kına:
Tokat yöremizde düğün adetleri ve gelenekleri kendine has özelliklere sahiptir. Özellikle düğün öncesinde yapılan kına geceleri tam manasıyla Tokat Yöresinin geleneklerinin ve adetlerinin uygulandığı yerlerdir. Tokat’ta yapılan kına organizasyonları iki aşamada gerçekleşir. Kınanın yakılacağı günün sabahında gelin olan kız ve onun yakın akrabaları hep birlikte bir Türk hamamında gelin hamamı düzenler. Bu hamamda gelin tahtı, mumlar, müzik olur. Gelin ve yakın kadın akrabaları burada eğlenir ve gelini kına gecesi öncesinde çeşitli türküler ile ağlatmaya çalışırlar. Gelin hamamının sonuna doğru damat tarafından gelen kadınlar da geline çeşitli küçük armağanlar verirler. Gelin hamamının ardından kınanın yakılacağı alanda çeşitli hazırlıklar yapılır. Yine Tokat’ın kına adetleri gereği kına alanı kırmızı ve kırmızıya yakın renklerle süslenir. Çeşitli çerezler hazırlanır, kına yakılırken çalınması için müzisyen tutulur. Gelin de yine adetler gereği kırmızı ağırlıklı bir bindallı kıyafet giyer. Bu kıyafet yöresel motiflerle işlenmiş şekilde, boncuk ve tüllerle zenginleştirilmiştir. Gelinin saçlarında kırmızı bir tül olur ve kına alanına girerken gelin bu tülü yüzüne kapatır. Ardından kına yakılma işlemine geçilir. Tokat kına organizasyonlarında gelin ve damat ailesinin kadınları ellerinde mumlarla birlikte gelinin etrafında yuvarlak bir halka çizecek şekilde dönmeye başlar. Dönerken aynı zamanda gelini ağlatmak için çeşitli türküler söyler ve dönmeye devam ederler. Ardından kına tepsisi gelir ve damadın ailesinden bir kadın geline kına yakmaya başlar. Bu aşamada gelin yine ananeler gereği elini açmaz ve geline bir altın hediye edilerek avucunu açması sağlanır. Kına yakıldıktan sonra kırmızı tülden bir eldiven gelinin eline geçirilir ve gelin de diğer kadınlarla beraber yöresel türküler eşliğinde oynamaya başlar. Kınanın sonuna doğru damat da gelinin yanına gelir ve gelinle kısa bir süre zaman geçirir. Geline kına için çeşitli hediyeler vererek kınayı sonlandırır.
Düğün:
Tokat Yöresi Düğün geleneklerinde Düğünden önce erkek evinde hazırlanan eşyalar, ağırlıklar gece kız evine gönderilir. Kız evinde çeyiz asma işlemi yapılır.Kız evi okuyucu çıkarır, “Hanımın selâmı var, kızının çeyizi asılmıştır. Önümüzdeki Cuma günü hamamına ve Cumartesi de kına gecesine buyurunuz” diyerek tanıdık dost ve yakınlarına hamam ve kına gecesi dâveti yapar. Çağırılanlar kendilerince verilecek hediyelerle kız evine gider, çeyize bakanlar, “Hayırlı olsun” derler.Hamam günü dâvetliler hamamda toplanır. Öğlene yakın gelinlik kız gelinliğiyle hamama gelir, burada kadınlar kendi aralarında tören yaparlar.
Hamamdan çıkıldığının gecesinde çeyiz kız evinden kaldırılarak oğlan evine gönderilir. Burada çeyizin üstüne oturup anahtarı eline alan kişiye bahşiş verilir. Daha sonra teslim alınan eşyalar oğlan evinde gerdek odasına yerleştirilerek gelin odası hazırlanır.
Kına yakımının ertesi gününde oğlan evinde gelin alma hazırlıkları başlar. Dâvetliler gelin almaya gidecekleri sabahleyin toplanırlar.Gelin getirilecek araba güzelce süslenir. Diğer arabalara ipekli kumaş takılır. Kız evine davullar-zurnalar çalınarak, halaylar çekilerek gidilir, gelin evinde izzet ve ikrâmdan sonra hazırlanan gelin ağlayarak aile büyüklerinin elini öper ve arabaya bindirilip, davullar-zurnalar çalınarak, silâhlar atılarak oğlan evine getirilir. Gelin, oğlan evine gelince ailenin büyüğü baba tarafından kapıda karşılanır. Evin üstünden bir pencereden damat, gelin arabasının üzerine çerez ve para serper.
Köylerde oğlan evinin çatısına çakılmış, ucunda kumaş asılı sırığa silahla ateş edilir. Daha sonra koltuk merasimi yapılır. Bütün davetliler sehra yemeği yerler, duâlar edilir.Damat arkadaşları ile hamama gider, orada eğlenceler tertip edilir.Yatsı namazına arkadaşlarıyla birlikte damat câmiye gider, namazdan sonra davetliler tekbirlerle, ilâhilerle dâmatı evine getirirler. Burada, duâ edilir. Dâmat büyüklerin ellerinden öperken, sağdıç ve arkadaşları damadın sırtına vurur. Damat koşarak, gerdek odasına gider.
Düğün Sonrası:
Ertesi gün sabah erkenden sağdıç damadı uyandırır, beraberce hamam gidilir, yıkanılır. Orada damadın elbiselerini saklarlar. Damattan bahşiş alırlar. Ertesi gün normal hayat ömür boyunca devam etmek üzere başlamıştır. Bundan sonra ana-baba davetleri yapılır.