Erzurum Yöresi Söz Nişan Düğün Adetleri
Erzurum Yöresi Söz Nişan Düğün Adetleri
Erzurum Yöresinde gelenek ve göreneklerine sahip çıkmaya çalışılır. Erzurum ‘da evlilik öncesi ve sonrası sürecinde yaşanan olaylar ve yerine getirilmesi gereken görevler unutulmaz anlar yaşatıyor.Bu yazımızda Erzurum Yöresi Söz Nişan Düğün Adetleri’ni anlatmaya çalışacağız.
Kız seçme : Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Kız seçme adeti, evlilik girişimi doğrudan doğruya evlenecek genç tarafından başlatıldığı gibi, gencin annesi, babası veya diğer yakınları tarafından da başlatılabilir. Görücü usulünde Erzurum’da, çoğu zaman gençler seçim işini yakınlarına bırakırlar. Evlenme işine, “görücü” denilen erkek ailesi tarafından seçilen kadınlar grubunun kız evini ziyareti ile başlanır. Görücü ekibinin içinde erkeğin annesi, kız kardeşi, birkaç akraba hanımı ve güvenilir komşu hanımlar bulunur. Erkeğin ısrarla üzerinde durduğu bir aday yoksa ve kız beğenme yetkisini bu gruba vermişse, görücüler tek bir kız evini ziyaretle yetinmezler, Ev ev, mahalle mahalle, köy köy dolaştıkları olur.
Kız İsteme : Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Kız İsteme adeti, Uygun kız bulunduktan sonra oğlan tarafı, perşembeyi cumaya bağlayan gece kız evine görücü olarak gider. Görücü olarak gidenler; oğlanın annesi, kız kardeşi, halası, teyzesi gibi en yakın akrabalarıdır. Kız süslenerek görücülerin yanına gelir “hoş geldiniz” dedikten sonra kahve ikram eder ve odadan çıkar. Kız tarafı düşünmek için “oğlan ile kız birbirlerini görsünler, ikisi de olur derse bu iş olur. Vaktinizi ikileyin” der.Oğlan tarafı iki hafta sonra Perşembe gününün akşamı “elçi” gider. Sefa, hoş beşten sonra gidenlerin en büyüğü konuya temas ederek “Allah’ın emri, Peygamber’in kavli ve sünnetiyle kızınızı oğlumuza istiyoruz. Bizi dostluğunuza kabul eder misiniz?” diye sorar. Eğer kız tarafının bu işe rızası yoksa ikram da bulunmazlar. “Hele yaşı küçüktür” diye bir bahane uydurulur. Yok eğer kız tarafının rızası varsa kızın büyüğü “Allah’ın emri, Peygamber’in kavli ve sünneti ile kızımızı oğlunuza verdik. Sizi dostluğumuza kabul ettik” der. Bundan sonra elçilere ikram da bulunulur. Oğlan tarafı “Hele gelin kızımız gelsin de görelim” der. Kızda elçilerin bulunduğu odaya gelir ve herkesin elini öper. Elçiler getirdikleri takıları (Altın, bilezik, yüzük vs.) geline takarlar.
Başlık ve Söz Kesme : Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Başlık ve Söz Kesme adeti, Elçi gitmesinden on beş gün sonra gene Perşembe gününün gecesi “başlık kesme” ye gidilir. Uygun olan başlık parası oğlan tarafından kız tarafına verilir. Bundan sonra oğlan tarafı “Adamımızı ne zaman götürelim?” diye sorar. Kız tarafı iki ay ile bir yıl arasında bir zaman söyler. Buna “Söz Kesme” denir. Böylece oğlan ve kız tarafı belirlenen süre zarfında düğün hazırlıklarına başlarlar.
Düğün Sözü: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Düğün Sözü adeti, Zamanı gelince, nişanlı delikanlının yakınları düğün sözü almaya giderler. Bu gidişte düğün sahibi tarafından alınacak eşyanın tespiti yapılır. Ayrıca düğün sırasında kullanılacak “yeygi” adı verilen gıda maddelerinin cinsinin ve miktarının listesi de oğlan tarafına verilir.
Nişan : Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Nişan adeti, Düğün gününden önce oğlan tarafından kadınlar kız evine nişan götürürler. Kıza takı ve elbise, kızın ailesi ve yakın akrabalarına ise sadece elbise götürürler. Kız tarafı burada nişana gelenlere yemek yedirir. Nişana gelenler yanlarında getirdikleri kınayı ezerek gelin adayının eline koyarlar.
Örtüyüzü: “Örtüyüzü” deyimi ile yataklara yüz ve kılıf geçirmek için yapılan toplantı kast edilmektedir. Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Örtüyüzü adeti, Erkeklerden bir gün önce gelen kadın dünürlerin gelin sandığı ile birlikte getirdikleri yatak yüzlerini kızın ailesi tarafından hazırlanan yataklara takmak için tören düzenlenir.
Düğün Yufkası: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Düğün Yufkası adeti, Oğlan evinin gelin sandığı ve örtü yüzünü göndermesinden sonra, kız ve oğlan evi düğün için yufka ekmeği yapma hazırlığına başlarlar. Anadolu’nun bazı yörelerinde olduğu gibi Erzurum’da da, “kız evinde yufka yapılırken, oğlan evinden gelen biri olursa, hediye vermek zorundadır.
Saçı: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Saçı adeti, yörede kız tarafının veya komşuların aldığı eşyalara “saçı” denir. Bu eşyalar, düğünden bir iki hafta önce bir odaya dizilerek, komşu ve yakınlara görmeleri için haberci gönderilir. Ziyaretçiler de “saçı” getirerek “hayırlı olsun” temennisinde bulunurlar.
Gelin Hamamı: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Gelin Hamamı adeti, Örtü yüzü yapıldığının ertesi günü gelin hamam evine (şehir merkezinde hamama) götürülür. Komşu kızlar, yengeler ve diğer akrabalar da hamama çağrılır. Hamamda meşrubat ve meyve dağıtılır.
Kına Gecesi: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Kına Gecesi adeti, Düğün öncesi akşamı, kız evinde kız ve erkek tarafı bayanlar toplanır. Bu, kızın baba evindeki son gecesidir. Kına, bir tasa konularak analı-babalı bir kız çocuğu tarafından ezilir. “Kına ezilmiyor” denilerek kayınvalideden bahşiş alınması sağlanır. Kına ezilirken düğüne katılan kızlar bazı maniler söylerler. Gelinin eline kına yakılırken ağıtlar söylenir.
Gelin Alma: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Gelin Alma adeti, Mümkün olduğu kadar erken saatlerde kız evine gidilir. Gelini almaya gelenler dışarıda düğün şenliklerine devam ederken, içeride, büyük bir sini içerisinde ayakta duran geline analı-babalı kız tarafından elbiseleri giydirilir. Giyim işi tamamlandıktan sonra, erkek kardeşlerinden birisi (tercihen küçük kardeş), yoksa amca oğlu tarafından gelinin beli kırmızı bir eşarp veya yünden örülmüş iple bağlanır ve cebine bir miktar harçlık konur.
Kapı Tutma: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Kapı Tutma adeti, Gelin baba evinden ayrılmaya hazırlanırken, bir taraftan da eşyaları taşınır. Eşyaları almaya gelen erkek tarafı sandıkların üzerine oturanlara bahşiş vermek zorundadırlar. Bahşişi alan sandık üzerinden kalkar ve böylece eşyanın taşınmasına başlanır. Gelin evden çıkınca, kaynatası, kaynı koluna girerler. Gelinin kardeşi tarafından kapı kapatılarak gelinin çıkması engellenir. Buna “kapı tutma” denir. Bahşiş verildikten sonra kapı açılır. Eskiden kapı tutması olarak verilen hediye at, altın, tüfek, tabanca cinsinden eşyalar olurdu. Bu hediyelerin yerini günümüzde büyük ölçüde para almıştır.
Gelin Götürme: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Gelin Götürme adeti, Erkek evinden davet edilmiş bulunan komşu ve yakınlar, taksilere binerek davul zurna eşliğinde gelin evine gelirler. Özel surette süslenmiş vasıta ile erkeğin evine getirilen gelini damat, evin damında (bacasında) bekler. Gelin evin kapısından içeri girerken başına elma bırakır. Sağdıç da çerez ve bozuk para serper.
Güvey Tıraşı: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Güvey Tıraşı adeti, Güvey, düğün gecesinden önce tıraş edilir. Tıraş eden berberin, parasını ve bahşişini sağdıç karşılar.
Güvey Hamamı: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Güvey Hamamı adeti, Düğünden önceki perşembe günü, güvey ve arkadaşlarının topluca hamama gitmeleridir. Bu uygulamanın gerçekleştiği güne Erzurum’da, “Güveği çimme günü” denir. Gerek hamamda gerekse oğlan evinde yenilir, içilir, eğlenilir.
Güvey Yemeği: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Güvey Yemeği adeti, Erkek evi tarafından düğün akşam, akraba ve komşulara verilen ziyafettir. Buna yörede “nikâh ekmeği” de denir.
Kısır Gecesi: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Kısır Gecesi adeti, Kız evinde kına gecesi yapıldığı sırada, oğlan evinde “kısır gecesi” yapılır. Bu gece, damadın etrafında toplanan gençler arasında (bazen de sağdıcın evinde) düzenlenir. Kısır gecesine katılanlar, ertesi gün taksi tutarak (eskiden fayton tutulurdu) gelini getirmeğe giderler. Kısır gecesine katılıp da gelin almaya gitmeyenler ayıplanırlar.
Güvey Çalmak (Kaçırmak): Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Güvey Çalmak (Kaçırmak) adeti, Düğün sırasında, güveyinin evliler tarafından kaçırılıp saklı tutulmasıdır. Sağdıçtan ziyafet sözü alınınca güveyi serbest bırakılır.
Güvey İçeri Verme – Gerdek: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Güvey İçeri Verme – Gerdek adeti, Akşam olup, belli saat gelince, gelin kendi odasına götürülür. Buraya “gerdek odası” denir. Diğer taraftan güveyi, yanındaki sağdıç ve bazı delikanlılarla, gerdek evinin önüne gelir. Dualar okunduktan sonra sırtına yumruklar vurularak, hızla odaya itilir. Gelinle birlikte gelen ve gerdek odasında bulunan “yenge” denilen kadın gelinle güveyi el ele tutuşturup, mutluluklar dileyerek odayı terk eder. Güveyinin yenge tarafından yere serilen seccade de namaz kılması usuldendir. Güveyi, gelinin duvağını açmadan önce “yüz görümlüğü” adıyla bir hediye vermek zorundadır.
Çeyiz – Çeyiz Dağıtımı: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Çeyiz – Çeyiz Dağıtımı adeti, Geline kayınvalidesi, kayınpederi ve oğlan evinin diğer fertleri tarafından armağan edilen altın, beşibiryerde, bilezik, yüzük vb. hediyelere “takı” denir. Bu âdetlerden birisi de, kız evinin oğlan tarafından takı takanlar için hazırladığı “çeyiz” dir. Çeyiz bir bohça içinde gönderilen, çorap, gömlek, iç çamaşır, elbiselik kumaş, ayakkabı, peşkir, baş örtüsü, seccade vb. hediyelerden oluşur.
Yoklama ve Göz Aydınına Gitme: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Güvey İçeri Verme – Gerdek adeti, Düğünden sonra akraba ve komşular gelinin evine kete, pasta türünden yoklama gönderirler. Yoklama işi birkaç hafta sürebilir. Yoklama işi bittikten sonra, “göz aydın” görmesine gidilir. Bu ziyaret yalnız kadınlar tarafından yapılır. Evin büyüğüne “gözün aydın” derken, yeni evlilere de mutluluk dilenir. Oğlan evi göz aydın mevlidi okutur. Eş-dost, hısım akraba çağrılır. Göz aydınına gelenler arasında yeni gelin bulunuyorsa, kırk basması olmaması için, her iki gelin sırt sırta yaklaştırılarak aralarında iğne değiştirilir.
Ayak Dönmesi: Erzurum Yöresi Düğün Adetlerinden Ayak Dönmesi, Düğünden bir hafta sonra damat gelinle birlikte kaynatasının evine gider. Gelin burada hasret giderir. Burada damada yarılması güç bir kütük yardırılır. Buna ‘enişte’ kütüğü denir.