DÜĞÜN ADETLERİ
ANADOLU DA DÜĞÜN ADETLERİ
Anadolu da düğün gelenek ve görenekleri zamana yöreye göre değişiklik ve çeşitlilik göstererek günümüzdeki hallerini almıştır. Anadolu’nun bir çok yöresinde toplum hayatının en önemli olaylarından birisi olan düğünlerde büyük benzerlikler görülür.
Evlilikte ilk adım adayın belirlenmesi ve görücüye çıkılmasıdır.Bu adım olumlu sonuç verirse söz kesilir.Olumsuz ise kızın yaşı küçük gibi çeşitli bahaneler üretilir.Erkeğim ailesinin önde gelenleri kız evine gider. Kısa bir hatır sohbetinden sonra kahveler içilir, sonra erkek tarafından ailede önde gelen kişi sözü açarak “sebebi ziyaretimiz”gibi bir giriş cümlesi ile münasip bir dille kızı istemeye geldiklerini bildirir. “Allah’ın emri, Peygamber’in kavli” ile söz açılır.Bir müddet devam eden ‘Bakalım, düşünelim’ fasıllarının ardından eğer sonuç olumlu ise söz kesilir.Duruma göre nişan yapılır ve düğün gününe gelinir.
Düğünden önceki son adım olan nişandır ve sözlük anlamı işaret’tir. Dolayısıyla nişan töreni, nişanlanmak aslında iki gencin evlenip yeni bir yuva kuracağının en somut işaretidir. Nişan adetleri, gerek evlenecek çiftin, gerekse ailelerin birbirlerini daha iyi tanımalarını sağlar. Nişan süreci boyunca aileler daha sık görüşür, karşılıklı hediyeler alıp verilir, böylece iki ailenin kaynaşmasına olanak doğar.
Nişan töreninizi ailelerden birinin evinde gerçekleştirebileceğiniz gibi; dışarıda bir mekan kiralayarak özel bir nişan organizasyonu da yapabilirsiniz. Eğer çok sayıda davetliniz varsa ve zamanınız kısıtlıysa nişan organizasyonu yapan firmalarla görüşüp onlardan biriyle de anlaşabilirsiniz. İster evde olsun, ister lüks bir otelde, nişan töreninde genellikle yaşlı ve saygı duyulan bir aile büyüğü genç çiftin evlilik yolundaki bu adımlarının hayırlı olması dilekleriyle kısa bir konuşma yapar, kırmızı bir kurdele ile birbirlerine bağlanmış olan nişan yüzüklerini gelin ve damat adayının parmaklarına takar ve bir tepsi ile mekana getirilen bir makasla bu kurdeleyi ortadan ikiye keser. Böylece nişan merasimi layığıyla yerine getirilmiş olur. Törende verilecek olan hediyeler de vardır tabii. Genellikle nişanda gelin adayına damat ailesi tarafından takı, mücevher gibi hediyeler verilir. Gelinin ailesi ise damat adayına kaliteli bir saat hediye edebilir.
Evlenme ile ilgili yaygın geleneklerden biri de “kına gecesi”dir. Gerdek gecesinden önceki gece kız evinde yaygın olarak uygulanmakla beraber erkek evinde de kutlanmaktadır. Kına erkek evinden gelir, kız evinde, gelin kızın arkadaşları ve diğer davetli kadınlar bulunur.
Kına gecesi akşamı, tüm komşu, akraba ve dostları kız evine çeşitli hediyeler götürürler. Geceye katılanlara kına hediye edilir. Davetlilerin gelin için getirdikleri bu eşyaları da kızın çeyizine koyarlar. Kızın eline ve saçlarına kına yakılır,avucuna da müstakbel kaynana altın koyar. Aynı gece damadın evinde toplanan erkekler türküler söyleyerek damadın ellerine kına yakarlar. Kına yakılırken “kına duası” edilir ve ilahiler söylenir. Aynı zamanda kızın baba evinden ve annesinden ayrılacağı için duyulan üzüntüyü dile getiren acıklı türküler de söyletilir ve kız ağlatılır. Bu “ağlatma”nın kızın daha sonraki evlilik hayatında bir daha ağlamayacağı düşüncesi ile yapıldığına inanılır ve yakınları kızdan helallık alır.
Bu eğlenceler arasında bir başka telaş daha vardır. Düğünlerde yemek pişirmek ve gelen davetlilere ikram etmek yüzyıllardır Anadolu’da yapılagelen bir gelenektir. Bu yemeklerin türü yörelere göre farklılıklar göstermekle birlikte etli pilav, bazı yörelerde de keşkek düğün yemeğinin, zerde ya da helva da tatlıların temelini oluşturur. Yemekleri yapan aşçı ya da çapan kazanın kapağını düğün sahibinden bahşiş almadan açmaz. Bahşiş verildikten sonra dualarla açılan kazanın kapağı açılır ve yemekler davetlilere ikram edilir.
Düğünlerde kimi yörelerde davul zurna ile, halay, bar, kimi yörelerde saz, kaval, kaşık çalınarak zeybek oynanır, kimi yörelerde de kemençe ve tulumla horon oynanır, şenliklerde türkü, şarkı, mani ve hoyratlar okunur.
Düğün alayının önü kesilir ve çeşitli bahşişler alınır. Gelin güvey evine girerken başının üstünde bir Kur’anı Kerim tutar. Gelin eve ayak bastığı zaman kayınvalide geline nar veya yumurta verir, gelin de bunu duvara atar. Diğer bir gelenekte ise kayınvalide geline eve ilk girişinde tatlı dilli, güzel huylu olsun diye bal ikram eder. Diğer bir bölgemizde ise, gelinin ev hanımı olması ve uğurlu bir hayat sürmesi düşüncesi ile hatırga, “ocak demir” atarlar.
www.dugundernek.org